تاریخچه جرثقیل ها (قسمت اول)
تاریخچه جرثقیل ها
اولین نوع از جرثقیل ها ریشه در یونان باستان دارد. نیرومحرکه‌ی این ماشین‌آلات یا انسان بوده و یا حیوانات اهلی مثل الاغ. سازه‌های بلند به‌جامانده از آن دوران محصول استفاده از این جرثقیل‌های ابتدایی است. نسخه‌ی پیشرفته‌تر این ماشین‌آلات، با افزودن چرخ به سازمان جرثقیل توانایی جابه‌جایی اشیا سنگین‌تر را به دست آورده بوده است. در قرون‌وسطی، جرثقیل‌ها اغلب در بنادر برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها به کار می‌رفتند؛ همچنین نقشی گسترده در ساخت‌وساز داشتند. چوب، ماده اولیه و سازنده‌ی اصلی جرثقیل‌های ابتدایی بود؛ در حالی که به‌واسطه‌ی انقلاب صنعتی، چدن، آهن و فولاد هم به کمک این نوع از ماشین‌آلات شتافتند.
برای قرن‌های متمادی، انسان با به‌کارگیری قدرت بازوی خود یا حیوانات به شیوه‌های مختلف اشیا را جابه‌جا کرده بود. اگرچه در آسیاب‌های بادی نشانه‌هایی از رام کردن طبیعت و مدیریت آن به چشم می‌خورد؛ اما باید گفت که قرن ۱۸ و ۱۹ تولد اولین ماشین‌های مکانیکی بود که قدرتشان را از بخار می‌گرفتند. این ماشین‌ها تا قرن ۲۰ روند تکاملی خود را طی کردند و امروزه به‌وسیله‌ی احتراق در محفظه‌ی اصلی، نیروی الکتریکی همچنین علم هیدرولیک؛ نیروهای عظیمی تولید می‌کنند. شایان‌ذکر است که هنوز هم جرثقیل‌های دستی به کار بسته می‌شوند؛ البته در ابعاد غیراقتصادی.
جرثقیل‌ها، ماشین‌آلاتی هستند که در حوزه‌های متنوعی به کار بسته می‌شوند. از کوچک‌ترین ابعاد ممکن که در کارگاه‌های آموزشی حاضرند تا عظیم‌الجثه‌ترین‌ها که سازه‌های غول‌پیکر را علم می‌کنند. در این بین نوع شناور از این ماشین‌آلات به‌نوعی صنعت نفت و گاز را هم یاری می‌کنند و حضور گسترده‌ای در سکوهای نفتی دارند.
ممکن است تعاریف ارائه‌شده تمامی ماشین‌آلات این حوزه را در برنگیرد؛ اما آن‌ها اعضایی از خانواده‌ی جرثقیل‌ها شناخته می‌شوند. مثل لودرها.
-
تاریخچه جرثقیل ها در یونان باستان
جرثقیل ابتکار یونانیان باستان است. این ماشین ریشه در قرن ششم؛ قبل از میلاد مسیح دارد. یافته‌های باستان شناسان نشان می‌دهد که یونانیان برای جابه‌جایی سنگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی معابد خود از جرثقیل استفاده می‌کرده‌اند. شاهد این مدعا، مشاهده‌ی سوراخ‌هایی در اطراف سنگ‌های این معابد است که می‌توان این‌گونه از این آثار نتیجه گرفت که وسیله و سازوکاری برای انتقالشان تدارک دیده‌شده بوده است.
معرفی قرقره و ابزارآلاتی از این دست، به طور تدریجی استفاده از رمپ را محدود کرد. برای ۲۰۰ سال بعد از آن پروژه‌های یونانی به‌جای استفاده از سنگ‌های غول‌پیکر، چندین سنگ در ابعاد قابل انتقال با قرقره را استفاده می‌کردند. این امر ثمره‌ی مشاهده‌ی کارایی وسیله‌ی جدید انتقال مصالح بود. به طور خلاصه می‌توان این‌گونه گفت که تحولات و پیشرفت ابزارآلات باعث شد تا معماری یونانی ظرافت بیشتری کسب کند و به عنوان مثال به‌جای ستون‌های قطور؛ چندین ستون و به‌جای بلوک‌های عظیم‌الجثه، آجرهایی با وزن کمتر از ۱۵ و ۲۰ تن به کار بسته شد.
اگرچه اطلاعات دقیقی از روند تبدیل رمپ به جرثقیل در دست نیست اما نمی‌توان شرایط اجتماعی جامعه‌ی یونان را در این امر بی‌تأثیر دانست. به بیان دیگر می‌توان این‌گونه گفت که تحولات اجتماعی صحنه‌ی یونان؛ علاقه پیدا کرد که به‌جای در اختیار داشتنن کارگرانی قوی‌هیکل؛ گروه‌های معمار آموزش‌دیده و مجرب را استخدام کند و از این راه مسیر خود را طی کند. این در حالی است که در تمدن‌های همسنگ یونان؛ نظیر آشور و مصر؛ جامعه‌ی استبدادی توجهی به این امور و حتی شیوه‌ی برده‌داری ساخت‌وساز نداشت.
شواهدی مکتوب از وجود ابزارآلات انتقال اشیا و مصالح؛ به طور مشخص قرقره در آثار و نوشته‌های منتسب به ارسطو (۳۲۲-۳۸۴ قبل از میلاد) یافته شده است؛ اما احتمال می‌رود که تولد این ابزارآلات اندکی بعد از زمان مذکور رخ‌داده باشد. از طرفی پس از وقفه‌ای؛ دوباره ابعاد مصالح یونانی به اندازه‌های عظیم قبلی میل پیدا کرده است؛ و این می‌تواند نشانه‌ای از دست یافتن به ابزارآلاتی پیشرفته‌تر باشد.
در ادامه بخوانید: خرید یا اجاره جرثقیل کدام به صرفه تر است؟
-
تاریخچه جرثقیل ها در روم باستان
اوج‌گیری جرثقیل‌ها مرهون روم باستان است. زمانی که امپراتوری روم در حال گسترش روند ساخت‌وساز بود؛ و ابعاد سازه‌ها رو به وسعت گذاشته بود؛ این جرثقیل‌ها بودند که به کمک این امپراتوری آمدند. به لطف نوشته‌هایی که از مهندسان رومی ویتروسف؛ هرون و اکساندریا در دست است اطلاعات نسبتاً دقیقی از سازوکار جرثقیل‌های آن زمان قابل وصول می‌باشد. علی‌الخصوص؛ آثاری که از اواخر قرن اول میلادی به‌جای مانده؛ دریافت‌ها از جرثقیل‌های رومی را تا حد قابل‌توجهی بالا برده است.
ساده‌ترین جرثقیل رومی؛ Trispastos نام داشت. این ماشین ساده‌ی مکانیکی درواقع یک دهانه بود که به‌وسیله‌ی سه قرقره جابه‌جایی اجسام تا ۱۵۰ کیلوگرم را ممکن می‌ساخت. این در حالی است که توان معمول یک مرد؛ حمل و جابه‌جایی ۵۰ کیلوگرم است. نمونه‌های عظیم‌تر Pentaspastosیا Polyspastos بودند. ابعاد بزرگ‌تر در کنار سازوکاری حساب‌شده‌تر قابلیت‌های بیشتری در این وسایل ایجاد کرده بود. به طور دقیق باید گفت اگر چهار کارگر در کنار یک Polyspastos قرار می‌گرفتند؛ توانایی انتقال باری به وزن ۳۰۰۰ کیلوگرم ایجاد می‌شد. اگر در همین ماشین، به‌جای قرقره‌های ساده از چرخ‌های بزرگ‌تر یا همان Treadwheel استفاده می‌شد؛ این حجم از مصالح به ۶۰۰۰ کیلوگرم می‌رسید. معنی سطرهای بالا این است که در مقایسه با مصر؛ و کشته شدن کارگران در مسیر حرکت سنگ‌ها روی رمپ (هر ۵۰ مرد یک سنگ ۲٫۵ تنی؛ یعنی هر نفر ۵۰ کیلوگرم)؛ رومی‌ها با استفاده از جرثقیل نه‌تنها تلفات نمی‌دادند؛ بلکه ۶۰ برابر بهینه‌تر فعالیت می‌کردند (۳۰۰۰کیلوگرم برای هر نفر).
اما پیشرفت‌های رومیان در زمینه‌ی استفاده از جرثقیل‌ها؛ به نام‌های ذکرشده محدود نشد. مشاهدات نشان می‌دهد که ابعادی وسیع‌تر، در ارتفاع‌هایی بالاتر از توان ماشین‌آلات شناخته‌شده هم حاضر است. این امر محصول استفاده از جرثقیل‌های ترکیبی؛ یا به بیانی؛ ابتکارات رومیان بود. نگاهی به معبد ژوپیتر در بعلبک نمایان می‌سازد که بلوک‌هایی ۶۰ تنی (بعضاً بیش از ۱۰۰ تن) تا ارتفاع ۱۹ متری جابه‌جا شده‌اند. یا ستون تراژان در رم؛ پایتخت؛ به وزن ۵۳ تن؛ به ارتفاع ۳۴ متر، شاهدی دیگر بر این مدعاست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهندسان رومی برای جابه‌جایی و انتقال مصالح در ابعاد بزرگ؛ استفاده‌ی ترکیبی از جرثقیل‌ها را مورداستفاده قرار می‌داده‌اند و برای این کار دو متد یا روش چیدمان داشته‌اند. در یکی از این روش‌ها چیدمان چهارگوش مورداستفاده بوده و در دیگری ستون اصلی در مرکز قرار می‌گرفته است. مشاهدات این‌گونه نتیجه‌گیری شده‌اند که هر اهرم متصل به یک شی ۶۰ تنی؛ سهمی برابر ۷٫۵ تن را بر دوش داشته است.
-
تاریخچه جرثقیل ها در قرون‌وسطی
بعد از سقوط امپراتوری روم؛ و رکودی نسبی؛ بار دیگر در اواخر قرون‌وسطی جرثقیل‌ها در ابعادی گسترده و بزرگ‌تر، بازتعریف شدند. یک نسخه‌ی خطی، مربوط به فرانسه به سال ۱۲۲۵ مهر تأییدی بر این گزاره است. با این تاریخ احتمال بازتولید جرثقیل را باید به حساب فرانسه گذاشت و بعد از این کشور به ترتیب اولین موارد استفاده از جرثقیل در بندر اوترخت در مستند ۱۲۴۴ ، آنتورپ در سال ۱۲۶۳، شهر بروژ در ۱۲۸۸ و هامبورگ در سال بوده ۱۲۹۱ بوده است، در این بین انگلستان تا ۱۳۳۱ استفاده‌ای از جرثقیل به شکل ارتقا یافته نداشته است.
به‌طورکلی بی راه نگفته‌ایم اگر انتقال عمودی توسط جرثقیل را روشی به‌مراتب امن‌تر از سایر راه‌های مرسوم آن زمان بدانیم. همین امر در کنار کارایی بالا سبب شد که این فناوری در بنادر، معادن و ساخت‌وسازهای آن زمان به طور گسترده مورداستفاده قرار گیرد. حتی مهم‌ترین اماکن اروپا؛ یعنی کلیساها به‌اندازه‌ی زیادی مرهون کارایی جرثقیل‌ها هستند. نمونه‌ی این امر؛ کلیسای گوتیک است.
تصاویر به‌جای مانده از قرون‌وسطی؛ جرثقیل‌های نسبتاً مجهزی را نشان می‌دهد که به میل‌لنگ و غیره مجهز هستند. در این تصاویر حتی جرثقیل‌های دستی فراوانی تصویر شده‌اند.
شایان‌ذکر است که اطلاعات دقیقی از روند بازتعریف؛ و توسعه‌ی جرثقیل‌ها پس از سقوط روم در دست نیست؛ اما بی‌شک تغییرات در شیوه‌های معماری؛ علی‌الخصوص معماری‌های کلیسا در این امر تأثیر به سزایی داشته است. درواقع می‌توان این‌گونه ادامه داد که مطالعه و بررسی آنچه از روم باقی‌مانده بوده؛ همچنین آثار مهندسان آن دوره نظیر ویتروس؛ سبب شده تا اروپاییان قرون‌وسطی با الهام از جرثقیل‌های رومی؛ نوعی کارآمد و پیشرفته‌تر از آن‌ها را طراحی کنند. مشابه این کار در چرخ‌های آبی هم انجام گرفته است.
مطالعه قسمت دوم
در ادامه بخوانید: نگاهی به جرثقیل ۱۲۰۰ تن لیبهر (Liebherr LTM 11200-9.1)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.